Rat

Vannacht werd ik wakker van een nare droom. Ik werd verkracht door aliens. Het deed niet zeer. Niet meer. Maar leuk was het niet.

Ik weet wel hoe het komt. We spraken gisteren over een politicus die al meer dan veertig jaar in het centrum van de macht zit. Markus Ploeger, sinds kort wethouder van de gemeente Midden-Groningen. Een soort Jos van Rey, maar dan zonder strafblad of charisma.

Markus Ploeger is een rat. Daarmee is eigenlijk alles al gezegd: iemand die op slinkse manieren zijn doel bereikt. Ratten bereiken hun doel gewoonlijk door te knagen. Ploeger creëert voldongen feiten en houdt monologen met hetzelfde doel: zijn tegenstrevers de mond te snoeren. In dat alles heeft hij onwaarschijnlijk veel ervaring opgedaan: eerst als voetbalbestuurder, daarna als raadslid in Meeden en Menterwolde. En ook als topambtenaar in Pekela en Veendam hield hij de wind er bij zijn collega’s onder. Waar Ploeger komt, is weinig ruimte voor een ander. Ploegers wil is wet.

Ik leerde hem kennen in de Partij van de Arbeid. We waren toen nog een stuk jonger en wellicht ook schuchterder. Ploeger viel op door zijn onuitputtelijke dossierkennis en bracht ieder onderwerp terug tot het niveau van individuele belangen. Grote lijnen waren zelden aan hem besteed. “We moeten geen aandacht besteden aan vluchtelingen of asielzoekers”, vertrouwde hij me ooit toe, want anders zouden onze kiezers weglopen. Principes had hij naar mijn idee nauwelijks, hij hield het bij de retoriek. Ploeger was eerder bang voor andere spelers die meer in de melk te brokkelen hadden dan hij en paste daarbij zijn mening aan. Wat niet weet, wat niet deert. Toch kreeg ik de indruk dat er bij hem, meer dan bij de toenmalige PvdA-wethouders van Menterwolde, nog een restje fatsoen over was, en een tijdlang meldde hij zich ziek. Maar toen ikzelf ongewild in conflict kwam met deze sjoemelende bestuurders, stond Ploeger vooraan om mij collectief terug te pakken. En daar ging mijn droom over.

Maar liefst tien jaar moest Ploeger in de rij staan voordat hem in 2001 het wethouderschap werd gegund. Zijn grootste wapenfeit werd het wegpesten van burgemeester Fijke Liemburg, een charmante volkstribuun uit Haren die dacht dat hij het Menterwolder moeras snel kon droogleggen. Het tegendeel bleek het geval. Liemburg werd buiten de besluitvorming gehouden, ontving anonieme dreigbrieven en moest uiteindelijk concluderen dat er in het college geen ruimte was voor een zuivere aanpak. Hij hield de eer aan zichzelf, maar stelde dat de beide PvdA-wethouders Ploeger en Boddema en gemeentesecretaris Nieland er goed aan zouden doen zijn voorbeeld te volgen. Dit omdat hun integriteit zijns inziens ver te zoeken was. Ploeger nam wraak in een schotschrift van twaalf kantjes dat huis-aan-huis in Menterwolde werd verspreid. Een groepsverkrachting door je voetbalvrienden, zo moet dat hebben gevoeld. Liemburg maakte anderhalf jaar later een einde aan zijn leven.

Ploegers wethouderschap was omgeven met schandalen. Een van ernstigste waren de verwikkelingen rond het Van der Valk-motel in Zuidbroek, dat grotendeels zonder vergunningen was gebouwd. Het was niet zijn portefeuille, maar hij wist uiteraard van de hoed en de rand. Burgemeester Meia Lantinga die niet had meegewerkt aan de doofpot moest het uiteindelijk bezuren. Een andere steen des aanstoots was het centrum van Zuidbroek, waar de gemeente jarenlang de verloedering in de hand werkte door een winkeleigenaar met wie men nog een appeltje te schillen had onder druk te zetten. De provincie moest herhaaldelijk ingrijpen om wilde en soms ook stiekeme plannen te blokkeren die het rijks- en provinciebeleid doorkruisten. Het wegpesten van twee burgemeesters en de harde toon waarop Ploeger en zijn vrienden telkens weer de confrontatie zochten riep alom verbazing op. Schreeuwerige plannen als een outletcenter en een voetbaltrainingscomplex bij Van der Valk bleven in de beginfase steken.

Terugbladerend in de oude kranten wekt het nog altijd verbazing te lezen hoe de gemeenteraad van Menterwolde zich in september 2005 liet verleiden in te stemmen met een megaplan dat bij voorbaat gedoemd was te mislukken. Het dossier rammelde aan alle kanten, de stukken werden laat en onvolledig aangeleverd, en er was sprake van ernstige belangenverstrengeling. Maar de oppositie – moe van alle emoties rond het vertrek van Fijke Liemburg – durfde geen vuist te maken. En vooral: niemand wilde het gegeven paard werkelijk in de bek kijken uit angst de schuld te krijgen voor een eventuele mislukking. Zo werd alles wat abnormaal was steeds weer als normaal bestempeld.

Het voetbalgebeuren eindigde dan ook in rechtszaken en veroordelingen. Gemeenteadvocaat H., die nauw met Ploeger en Boddema had samengewerkt werd uit het ambt ontzet en aansprakelijk gesteld voor grote bedragen die van een derdenrekening waren verdwenen. De gemeentesecretaris vertrok jaren later in stilte, nadat duidelijk was geworden dat hij een nevenfunctie bij een lokaal makelaarskantoor had verzwegen. En deze nevenfunctie had hij via H. verkregen. Collega Boddema, die jarenlang samen met H. de financiën van het Betaald Voetbal Veendam had bestierd, wist de dans tijdig te ontspringen. Pas in 2013 ontdekten journalisten dat de club jarenlang op de been was gehouden met het zwarte geld van een van zijn kompanen.

De kritiek op Ploeger en zijn politieke vrienden bouwde zich langzaam op. Dat ging niet vanzelf, want de belangrijkste vertegenwoordigers van de regionale pers stemden hun berichtgeving af op de wensen van het gemeentehuis. Kritische berichten uit de bevolking werden direct aan de wethouders doorgebriefd. Menterwolde stond onder een kaasstolp. Alleen het huis-aan-huisblad Tussenklappen publiceerde nog wel eens een ander geluid. Maar zodra dat gebeurde kwam er iemand op bezoek die dreigde dat de gemeente alle medewerking aan het blad zou stoppen. De spierballenretoriek van Ploegers partij trok bovendien veel kiezers; de PvdA had in de gemeenteraad nog net geen meerderheid. Van de landelijke PvdA had men daarom niets te vrezen; het partijbestuur wilde zijn vingers niet aan plaatselijke conflicten branden.

Het anonieme weblog Menterwolde Kritisch Bekeken kreeg aanvankelijk te maken met bedreigingen. Ook zelf ontving ik zulke brieven. Vanaf 2006 was het internetcafé Golden Peerd online, dat dagelijks op tientallen bijdragen en vele honderden bezoekers kon rekenen. De toon bleef correct, maar de kritiek werd harder, vooral toe het centrum van Zuidbroek begon te imploderen. Een groep criminelen nam de dorpssupermarkt (schijnbaar met medeweten van de gemeente) over en liet het gebouw daarna leeg achter. Bijna maandelijks waren er volksvergaderingen met honderden boze burgers, waarin openlijk op het falen van de gemeente en het gebrek aan integriteit bij de verantwoordelijke bestuurders werd gewezen. De PvdA-afdeling kreeg door Ploegers onbehouwen gedrag te maken met interne strubbelingen en ook landelijk liep de aanhang van zijn partij hard terug.

Het was de VVD die een voorlopig einde aan Ploegers carrière maakte door te eisen dat de PvdA met een minder omstreden wethouderskandidaat zou komen. Ploeger ging schoorvoetend akkoord, maar trok enkele maanden later zijn steun aan de nieuwe PvdA-wethouder in. Het slachtoffer dat hiervoor een goede baan had laten schieten, belandde in zak en as. Een intern onderzoek van de landelijke PvdA leidde tot snoeiharde conclusies, maar Ploeger wachtte het oordeel niet af. Hij trad terug als raadslid en stapte over naar de SP.

Bij de SP lukte het Ploeger niet een voet aan de grond te krijgen. Oud-wethouder Lian Veenstra had zijn manieren in het college leren kennen en was gewaarschuwd. Ploeger stapte daarom over naar de oppositiepartij Kritisch Menterwolde, een groepering die juist was opgericht uit ergernis over de praktijken van Ploeger en zijn vrienden. Hij kwam weer in de raad en wist met zijn gortdroge dossierkennis opnieuw krediet te verwerven, ondanks ellenlange monologen en zure commentaren. Zijn partij fuseerde met andere lokale groeperingen tot Gemeentebelangen Midden-Groningen. Een andere fusiepartner was Menterwolde Gewoon (oftewel De Vrije Wolven), nog zo’n partij die uit ergernis over Ploegers handelswijze door dissidente PvdA’ers was opgericht. En terwijl zijn voormalige critici het nakijken hadden, groeide Ploeger uit tot het nieuwe boegbeeld van de lokale populisten. Van het socialisme waar hij zich ooit aan had verplicht bleef weinig over. De voormalige PvdA-gemeente Menterwolde (en met name het dorp Muntendam) werd een van de nieuwe bolwerken van radicaal rechts.

Eén keer heb ik een persoonlijke confrontatie gehad met Ploeger. Hij stond tegenover mij en uitte een ernstig dreigement. Ik ben dicht tegenover hem gaan staan (een truc die ik van mijn vroegere huisbaas, een oud-politieman had geleerd); ik zag zijn ogen glinsteren, kennelijk in de hoop dat ik mijn zelfbeheersing zou verliezen. Uit zijn mond stak een brandende sigaar. Ik schoot in de lach en tikte de askegel van de sigaar. Ploeger sprong een meter achteruit en riep “je mag geen geweld gebruiken”. Daarba keek hij beteuterd om zich heen.

Veel van deze verhalen zijn nog na te lezen in De Krant van Toen en op het weblog Golden Peerd. Al valt het ook telkens weer op hoe Ploegers Newspeak telkens tot een hele eigen visie op de werkelijkheid leidde, anders dan wat de meeste betrokkenen ervaren. Een werkelijkheid namelijk waarmee zijns inziens helemaal niets mis is, maar waarvan we allemaal kunnen vaststellen dat hij de indruk wekt krom te zijn .

Het internetarchief heeft ook heel wat bewaard van de weblog Menterwolde Kritisch Bekeken en van de oude jaargangen van het Golden Peerd.